Jangjawokan Sunda
Seureuh seuri
Pinang nanggeng
Apuna galugaet angen
Gambirna pamuket angen
Bakona galuge sari
Coh nyay, parupat nyay, loeko lenyay
Cucunduking aing taruk harendong
Cucunduking aing taruk paku hurang
Keuna asihan awaking
Asihan si leuget teureup
Pinang nanggeng
Apuna galugaet angen
Gambirna pamuket angen
Bakona galuge sari
Coh nyay, parupat nyay, loeko lenyay
Cucunduking aing taruk harendong
Cucunduking aing taruk paku hurang
Keuna asihan awaking
Asihan si leuget teureup
Kalimah
diluhur mangrupa jangjawokan anu dawam dipaké urang sunda buhun sabot rék
nyepah (nyeupah), digerenteskeun atawa di ucapkan dina haté. Jangjawokan dipaké
dina unggal kagiatan, komo jadi lantip hirup. Contona pikeun bergaul, digawé
sapopoé, sarta du'a Laku kitu dimungkinkan alatan faktor masarakat Sunda anu
agraris sok ngajaga harmonisasi jeung alam. Konon ogé sakumna nu kumelendang
dialam dunya dianggap ngabogaan jiwa.
Lantip sarta
krama hirup contona nyambung jeung paré (béas). Aya jangjawokan anu dipaké
saprak melak bibit, ngaseuk, tandur, panén, nyiuk beas, nyangu, mawa beas
ticai, ngisikan, kawas salah sahiji conto dihandap ieu:
Jampe Nyimpen Beas
Mangga Nyi Pohaci
Nyimas Alame Nyimas Mulane
Geura ngalih ka gedong manik ratna inten
Abdi ngiringan
Ashadu sahadat panata, panetep gama
Iku kang jumeneng lohelapi
Kang ana teleking ati
Kang ana lojering Alloh
Kang ana madep maring Alloh
Iku wuju salamaet ing dunya
Salamet ing akherat
Asahadu anla ila haileloh
Wa ashadu anna Muhammaddarrasolullah
Abdi seja babakti kanu sakti, agung tapa
Nyanggakeun sangu bodas sapulukan
Kukus konéng purba herang
Tuduh kang seseda tuhu
Datang ka sang seda herang
Tepi ka kang seda sakti
Nu sakti neda kasakten
Neda deugdeugan tanjeuran
Conto
séjénna,
Jampe Ngisikan (kukumbah béas):
Mangga Nyimas Alene Nyimas Maulene
Geura siram dibanyu mu’min
Di Talaga Kalkaosar
Abdi ngiringan
Nyi Pohaci Budugul Wulung
Deui jail babawaan kaula
Heug
Nyi Pohaci Barengan Jati
Kalakuan jail kaniaya
Ka Nyi Pohaci Sukma Jati
heug
Ieu pisan
conto lantip hirup masarakat agraris anu nyiptakeun harmonisasi adapt jeung
alam.
Para
Sastrawan Sunda umumna, kawas Wahyu Wibisana, Rus Rusyana, Ajip Rosidi
menggolongkan Jangjawokan minangka wangun puisi sunda. Yus Rusyana nyicikeunana
dina buku Bagbagan Puisi Mantra Sunda (1970), sedengkeun Ajip Rosidi
dina Jangjawokan (1970). Kuring piker, ucul ti bener atawa salah
ngeunaan pamahaman unggal ka jangjawokan, tapi ku cara katagorisasi jadi cabang
ti puisi, sahenteuna bisa diwariskeun kegenarasi saterusna, yén di tatar ieu
kungsi aya bagian ti budaya Sunda anu disebut Jangjawokan.
Nurutkeun
Wahyu Wibisana:
"Jangjawokan saluyu jeung maksud puisi magis anu diungkabkeun Yus Rusyana
sarta pamadegan Rachmat Subagya dina Ageman Pituin Indonésia. Kalayan mantra
jelema berangsur-angsur memulangkan kawasa-kawasa imajiner anu dianggap
ngarémpak luhur wewenangnya anu imajiner ka tempat asal wajar maranéhanana anu
imajiner ogé".
Pengertian
imajiner berpusat dina pamikiran anu nyambung kalayan makhluk gaib anu dianggap
miboga kakawasaan sarta kewenangan sarta aya di tempat nu tangtu. Ku kituna,
hal ieu aya dina tataran kayakinan sarta kapercayaan yén ku cara nu tangtu,
kakawasaan sarta kewenangan makhluk gaib éta bisa dimangpaatkeun manusa pikeun
tujuan-tujuan anu dikehendakinya. Cara éta pisan kalayan ngagunakeun mantra
sarta sagala katangtuanana.
Naha Istilah
Jangjawokan?
Wahyu
Wibisana dina SASTRA LAGU: Néangan Hubungan Larik sarta Lirik ngécéskeun:
Dua buah
wangun puisi sunda anu bisa disebutkeun boga sipat arkais ialah ajimantra sarta
wangun puisi dina carita pantun. Istilah ajimantra dicokot ti naskah kuna Siksa
Kandang Karesyan. Sedengkeun puisi dina pantuan aya warsih 1518, sarua hartina
kalayan istilah mantra ayeuna. Sedengkeun puisi dina carita pantun aya dua
nyaéta rajah sarta nataan”.
Jangjawokan
hiji harti kecap séjén ti ajimantra. Istilah ajimantra dipaké dina Naskah Siksa
Kanda Ng Karesyan, ditulis dina warsih 1518 M. Tapi istilah Jangjawokan
henteu dipikanyaho saprak iraha. Tapi Urang Sunda Tradisional leuwih loba
ngagunakeun istilah Jangjawokan atawa ajian tinimbang ajimantra. Meureun kadua
sebutan anu ngabogaan kesaman harti ieu nandakeun ayana adaptasi pamahaman,
nganggap Jangjawokan (Sunda Buhun) eufimisme ti ajimantra (Sanksekerta).
Ajip Rosidi
dina buku Jangjawokan leuwih menekankan dina istilah ieu tinimbang ngagunakeun
kalimah ajimantra, jeung ékol: Istilah ajimantra asalna ti India sarta dina
basa Sunda henteu kungsi dipaké. Ditempo ti sagi eusina, Jangjawokan éta
mangrupa paménta atawa paréntah ambéh kahayang sipengguna jangjawokan
dilaksanakeun ku nu gaib “makhluk gaib”.
Tapi tanpa
ngoréksi paradigma diluhur, timbul patarosan, naha bener Jangjawokan éta
ajimantra anu dimintakan ka Makhluk Gaib?.
Adaptasi
basa atawa kayakinan?
Sabenerna
pikeun ngahartikeun harti tujuan permohonan ti palaku jangjawokan perlu ogé
disusud ngaliwatan pamahaman ngeunaan Hyang Tunggal; Hyang Keresa atawa
Kapangéranan Anu Maha Esa sarta sajarah diri dina Paradigma Sunda. Alatan
pamahaman istilah nu gaib henteu salawasna berkonotasi dina makhluk gaib, kawas
jin atawa makhluk lemes, tapi aya ogé sarupaning cara membangkitkan
spiritulitas dina dirina, kawas paradigma ngeunaan badan ; bathin sarta kuring.
Negasi ka
paradigma diluhur bisa dicontohkan, kieu:.
Ka Indung nu ngandung
Ka Rama nu ngayuga
Ka Indung nu teu ngandung
Ka Rama nu ngayuga
Kadulur opat kalima pancer
Pangnepikeun ieu hate
Ka Indungna anu nagnadung
Ka Ramana anu ngayuga
Ka Indungna nu teu ngandung
Ka Ramana nu ngayuga
Kadulur opat kalima pancer
Kalawan kanu ngurus jeung ngaluis si …. (anu) ……
Dst … dst …….
Kuring
henteu nempo ayana eksistensi nu gaib ti luar dirina. Dina perkara séjén, bisa
jadi ditujukan pikeun nguatkeun bathinnya, atawa sarupaning aya paréntah ingsun
ka bathinnya pikeun berkomunikasi kalayan ingsun batur.
Lamun waé
anu dimaksud dina kandungan jangjawokan sarua jeung anu dimaksud dina Pantun
Sunda, nginget duanana ogé dikatarogikan minangka puisi arkais, gemi kuring
bisa ogé diperbandingkan kalayan référénsi ti Buku Jakob Sumardjo ngeunaan
‘Khasanah Pantun Sunda’, utamana ngeunaan ‘arkeologi pemkiran’ Urang Sunda
Buhun ka ‘Trias Pulitik Sunda’. Tanpa pamahaman anu écés niscaya “Urang Sunda”
ngeunaan kaleungitan sajarah pamikiranana anu hakiki.
Signal ti
paradigma sarta muara pernmohonan bisa ogé dikaitkeun kalayan strata pengabdian
dina hirarki pamaréntahanana. Contona Wado tunduk ka Mantri ; Mantri tunduk ka
nangganan ; nangganan tunduk ka mangkubumi ; mangkubumi, tunduk ka ratu ; ratu
tunduk ka dewata ; dewata tunduk ka Hyang. Ku kituna Hyang lah anu pangluhurna.
Nurutkeun
Edi S Ekajati, dina Kabudayaan Sunda – Ageman sarta kapercayaan:
Kakawasaan
pangluhurna aya dina Sahyang Keresa (Anu Mahakuasa) atawa Nu Ngersakeun (Anu
Menghendaki). Manéhna disebut Batara Tunggal (Pangéran Anu Maha Esa), Batara
Jagat (Penguasda Alam), sarta Batara Seda Niskala (Anu Gaib). Jadi dina
pamahaman kuring, anu ngabédakeun masalah Kaésaan Pangéran dina Paradigma Urang
Sunda Wiwitan jeung anu saterusna perenahna dina Saréatna. Hal ieu wajar,
nginget unggal ageman ngabogaan sajarah sarta perkembangannya sorangan.
Dina talari
Jangjawokan saterusna kapanggih aya sebutan Alloh ka anu dimohonkan. Urang
sunda biasana maca jeung Alloh. Konsonan “O” na mani lekoh - has. Komo aya
jangjawokan ti Urang Baduy anu ngagunakeun istilah anu dipaké para pangagem
ageman islam, kawas dina Sawer Panganten, kawas dihandap ieu:
Bismillahirohmanirohim.
Panggpunten
kasadaya,
Kau nu kolot
ka nu anom,
Sumawon kanu
sipuh mah,
Kaula bade
nyembahkeun,
Nyi
panganten sareng ki panganten.
Atawa dina
Sadat Islam:
Sadat Islam
aya dua,
Ngislamkeun
awak kalawan nyawa,
Dat hirup
tangkal iman,
Ngimankeun
awak sakujur,
Hudang subuh
banyu wulu,
Parentah
Kangjeng Gusti,
Nabi Adam
pangyampurnakeun awak awaking,
Sir suci,
Sir adam,
Sir
Muhammad,
Muhammad
Jaka lalana,
Nu aya di
saluhuring alam.
Istilah dina
jangjawokan anu loba disebut-sebut urang sunda Buhun, kawas Alloh – Adam sarta
Muhammad tinangtu henteu bisa dilepaskan ti paradigma ngeunaan Dzat – Sipat –
sarta Manusa éta sorangan. Meureun ogé nandakeun ayana unsur kahijian anu
hakiki antara badan, bathin sarta kuring-na manusa. Memang jadi hésé pikeun
kuring ngabédakeun lamun masih aya istilah: Jangjawokan éta hiji permohonan
(ngan) ka Makhluk Gaib, lain ka Anu Maha Gaib. Tapi syah-syah waé lamun dipaké
dina raraga katagorisasi puisi arkais.
Conto
séjénna do’a pikeun diajar, atawa ambéh dicerahkan pikiran. Conto ieu kuring
dapatkan ti Almarhum Bapa Nunung Setiya, kitu:
Allahuma hujud bungbang
Nu hurung dina jajantung
Nu ruhay dina kalilipa
Remet meteng dina angen
Bray padang ….. Alllah.
Pangmukakeun kareremet nu aya didiri kula
Bray padang,
Brya caang,
Caangna salalawasna
Lawasna Saumur kula.
Sanggeus
Bapa Nunung maot saterusna kuring coba telusuri ti mana asal jangjawokan éta,
sarta kumaha ogé basa aslina. Dina pamustunganana kuring manggihan ti salah
sahiji asal, konon baheulana ngeusi, kitu:
Hujud bungbang
Nu hurung dina jajantung
Nu ruhay dina kalilipa
Remet meteng dina angen
Bray padang,
Pangmukakeun kareremet nu aya didiri kula
Bray padang,
Brya caang,
Caangna salalawasna
Lawasna Saumur kula.
Lamun waé
anu kadua diluhur diyakini bersumber ti jangjawokan anu kahiji sarta henteu
kapanggih kalimah Tauhid, tapi dina wangun dihandap ogé henteu kapanggih ayana
unsur anu memintakan ka makhluk gaib dina harti diluar (kakuatan) dirina.
Kajaba lamun indung mu ngandung sarta nu teu ngandung ; bapa nu nungayuga
kalawan nu teu ngayuga ; dulur opat kalima pancer dianggap makhluk gaib?.
Kuring
malahan menafsirkan, kalayan dicantumkannya kalimah Tauhid didina jangjawokan
kasebut, malahan dimekarkeun ku urang sunda saterusna, boga tujuan memintakan
legitimasi sarta idin ti anu Maha Gaib. Sahenteuna boga tujuan pikeun ngurangan
tudingan menduakan Pangéran. Tapi aya benerna lamun urang kolot tiheula berujar
“antara Gusti jeung makhlukna euweuh watesna, leuwih deukeut jeung naon wae,
kalahka laér kénéh antara hate jeung urat beuheung”.
Ciri-ciri
Janjawokan
Jangjawokan
didina koridor satra puisi arkais didefinisikan, minangka: paménta atawa
paréntah ambéh kahayang (jelema anu ngagunakeun jangjawokan) dilaksanakeun ku
nu gaib “makhluk gaib” sawates ieu gampang dipahaman, nyaéta para pamaké
jangjawokan ngagunakeun makhluk gaib pikeun ngahontal kahayangna. Tapi henteu
bisa dipungkiri lamun kapanggih ogé jangjawokan anu ngagunakeun bacaan sakumaha
lajimnya dipaké ku urang sunda anu ngagem agama islam (tempo Sadat Buhun),
dikatagorikan do’a, lain jangjawokan. Tapi naha euweuh jangjawokan lain do’a?.
Pemilahan
jangjawokan kalayan do’a dimungkinkan lumangsung lamun jangjawokan
dikatagorikan minangka bagian ti puisi sunda (arkais), sarta dibahas dina tasma
sastra. Indikator jangjawokan ditangtukeun dumasar tasma sastra. Tapi kaci waé
lamun jangjawokan ditempo ti tasma séjénna. Alatan sabot hiji jalma ngedalkeun
jangjawokan tangtu tujuanana lain pikeun maca puisi.
Jangjawokan
diyakini ngabogaan kakuatan magis. Kamungkinan kakuatan ti kandungan magis anu
dirasakeun merenah ngabalukarkeun jangjawokan ditularkan sacara turun temurun.
Jangjawokan mustahil bisa tahan sarta terkabarkan nepi ka ayeuna lamun henteu
dirasakeun mangpaatna sarta diyakini kakuatanana. Anu écés aya harmoni manusa
kalayan alamna sabot jangjawokan éta dibacakeun.
Peran
jangjawokan bisa diasumsikan keberadaanya saméméh saterusna dibikeun ka para
penyembuh modern, kawas dokter ; psikolog ; atawa profesi naon waé anu patali
jeung masalah penyembuhan fisik sarta psikis. Jangjawokan dipaké ogé dina
kasapoé jeput, minangka bagian ti lantip hirup, kawas dina kagiatan saméméh
piceun cai sarta kagiatan séjénna.
Jangjawokan
dina jenis ieu bisa kapanggih dina Jampe Kahampangan (Jampé rék piceun cai
leutik) ; Jampe Kabeuratan (rék piceun cai badag) ; Jampe Neda (Jampé saméméh
dahar) ; Jampe Masamon (Jampé natamu) dll. Konon béja, kakuatan ti magisnya
perenahna dina kaberesihan haté si pelafalnya sarta kanyaan pikeun para
penggunannya. Tapi kuring henteu bisa laér teuing asup pikeun nyaho pangaruhna,
biarlah ieu mangrupa bagian ti widang l.ainnya.
Wahyu
Wibisana, mengkatagorikan: ”ajimantra (baca: Jangjawokan) mangrupa sastra
arkais anu kungsi mecenghul saterusna sanggeus sastra sunda kuna. Disebutkeun
’kungsi dipaké’ sarta ’kungsi mecenghul’, alatan memang ayeuna lolobana jelema
sunda geus henteu ngagunakeun sarta sakaligus henteu mercayaan ajimantra. Ngan
waé, minangka karya sastra (anu umumna ngawangun lisan) tetep mangrupa genre
pangsoranganna dina sastra Sunda kawas ogé dina sastra wewengkon séjénna di
Nusantara.”.
Ti
pernyataan diluhur, kuring yakin Kang Wahyu masih nganggap yén masih aya
masarakat Sunda anu ngagunakeun jangjawokan. Kitapun saterusna henteu bisa
menafsirkan masarakat pamaké jangjawokan minangka masarakat tinggaleun jaman,
alatan realitasnya merenah kénéh pikeun dipaké. Kalayan dimasukannya ajimantra
minangka bagian ti puisi mangka masih bisa disusud sarta terkabarkan wartana ka
generasi saterusna. Sahenteuna katagorisasi ieu bisa nyalametkeun jangjawokan
minangka asset budaya bangsa, sekalipun ngan dinikmati minangka karya seni,
henteu dina unsur magisnya.
Jangjawokan
nurutkeun Wahyu Wibisana ngabogaan ciri-ciri, nyaéta:
- Nyebutkeun ngaran kawasa imajiner, kawas: Pohaci Sanghiyang Asri, Batara, Batari dll.
- Dina kalimah atawa frase anu nyatakeun si pengucap janjawokan aya dina posisi anu leuwih kuat, otomatis pahareup-hareup kalayan pihak anu lemah.
- Nyambung kalayan konsvensi puisi, mangrupa katerusan ti gaya Sastra Sunda Buhun sarta carita Pantun, nyaéta ayana desekan atawa paréntah, digigireun / sabeulah himbauan, tegesna boga sipat imperative sarta persuasif.
- Masih nyambung kalayan konvensi puisi, ayana rima-rima dina jangjawokan. Rima-rima dimaksud ngabogaan fungsi estetis ; ngawangun wirahma ; fungsi magis ; fungsi nyieun ingatan jelema anu ngedalkeun.
- Ayana lintas kode basa dina ajimantra anu hirup di Parahiangan sarta Baduy. Basa jangjawokan kasebut diserep seutuhnya atawa disaluyukeun jeung létah pengucapnya.
- Reueus minangka sastra arkais anu kungsi mecenghul saterusna sanggeus sastra sunda.
Ciri-ciri
diluhur tinangtu ditempo ti katagori Jangjawokan minangka bagian ti puisi
arkais sunda. Jadi wajar lamun aya tekanan tujuan ti materi jangjawokan ; gaya
sastra sarta gaya basa ; rima-rima ; sarta kalahiranana paska sastra sunda.
Penyebutan
Kawasa Imajiner
Pengertian
imajiner berpusat dina pamikiran anu nyambung kalayan makhluk gaib anu dianggap
miboga kakawasaan sarta kewenangan sarta aya di tempat nu tangtu. Dina tataran
kayakinan sarta kapercayaan yén ku cara nu tangtu, kakawasaan sarta kewenangan
makhluk gaib éta bisa dimangpaatkeun manusa pikeun tujuan-tujuan anu
dikehendakinya, sakumaha dina Jangjawokan.
Ngaran-ngaran
kawasa imajiner anu dimaksudkan tinangtu pohara patali jeung istilah-istilah
anu dipaké urang Sunda Buhun. Kawas Pohaci Sanghyang Asri ; Batara sarta Batari
; Sri Tunggal Sampurna ; Malaékat Incer Bodas ; Raden Angga Keling ; Ratu Teluh
ti Galunggung ; Sang Ratu Babut Buana. Penyebutan kawasa imajiner kasebut,
kawas conto dihandap ieu:
Jampe Masamoan
Nu ngariung jiga lutung
Nu ngarendeng jiga monyét
Na aing mandaha!
Maung pundung datang turu
Badak galak datang depa
Galudra di tengah imah
Kakeureut kasieup ku pohaci awaking.
Jampe
masamoan diluhur boga tujuan ambéh ngabogaan kakuatan anu tersinari pohaci anu
aya didina dirina. Komo aya sarupaning paréntah bathin ka saha ogé anu aya
ditempat pasamoan kasebut pikeun tunduk sarta narima datangna. Meureun ogé bisa
ditapsirkeun ayana paréntah bathin jelema anu rék natamu ka bathin pihak”nu
dipasamoan’.
Conto paréntah
bathin ieu bisa ditempo ti asihan asihan kawas dihandap ieu, kieu:
Ka Indung anu ngandung
Ka Rama anu ngayuga
Ka Indung nu teu ngandung
Ka Rama anu teu ngayuga
kadulur opat kalima pancer
Pang nepikeun ieu hate
Ka Indung na anu ngandung
Ka Rama na anu ngayuga
Ka Indung na nu teu ngandung
Ka Rama na anu teu ngayuga
Kadulur na opat kalima pancer
Kalawan kanu ngurus ngaluis hirup jeung huripna... (sianu).......
Pamugi sing....................................................
Jangjawokan diluhur
terasakan ayana paréntah bathin (rasa) ti pamaca jangjawokan ka bathin (rasa)
jelema anu dituju pikeun ngalaksanakeun naon anu dikehendakinya. Paréntah sarta
urusan koridor bathin ieu pohara nampak sabot pemohon maréntahkeun bathinnya
pikeun nepikeun ka bathin tujuanana. Kawas aya eksistensi indung sarta bapa anu
ngandung kalawan nu teu ngandung. Saterusna disebut ogé eksistensi ti baraya
anu opat sarta pancernya.
Dina konteks
anu sarua kapanggih ogé istilah-istilah spiritual anu lajim dipaké jelema sunda
panganut ageman islam. Ku kituna kawasa imajiner lamun ditapsirkeun minangka
hiji hal anu gaib atawa makhluk karasaeun jadi rancu lamun urang maca
jangjawokan kawas dihandap ieu.
Jampe Unggah
Ashadu sahadat bumi
Ma ayu malebetan
Bumi rangsak tanpa werat
Lan tatapakan ing Muhammad
Birahmatika enya arohmana rohomin
Jampe Turun
Allohuma ibu bumi
Medal tapak tatapakan
Turun wawayanging ing Muhamad
Birahmatika enya arohma rohimin.
Lamun waé
ditelaah saterusna ti kadua jangjawokan pamungkas, kuring sorangan jadi ma`lum,
yén permohonan bathin ka hiji hal ”Anu Gaib” dimintakan idin leuwih tiheula ka
”Anu Maha Gaib”, atawa bisa ogé disimpulkan yén luhur karék anu Maha Gaib
mangka Anu Gaib éta bisa diperintahkan.
Istilah ”Nu
Gaib” di dieu tinangtu ngabalukarkeun patarosan, Nu Gaib anu mana?. Meureun
alangkah leuwih bijaknya lamun mendefinisikan jangjawokan ku cara ngagunakeun
paradigma ti para pamakéna, nyaéta masarakat Sunda Buhun. Dina paradigma
masarakat Sunda Buhun, utamana sabot mengkaji sarta manggihan sajarah diri
baris kaungkab aya tilu unsur anu ngabalukarkeun manusa hirup jeung hurip,
nyaéta unsur lahir (badan) ; bathin (hirup) sarta kuring (kuring). Kuring atawa
kuring bertindak minangka driver pikeun lahir sarta bathin, pikeun badan jeung hirupna.
Kuring ogé anu memanaje badan sarta bathin.
Ti paradigma
kasebut tinangtu bisa disimpulkan, yén nu gaib éta lain sesosok makhluk anu aya
diluar dirina, melainkan nu ngancik dina dirina.
Pamaké
Jangjawokan minangka pemberi paréntah
Dina jangjawokan,
si pamaké bertindak minangka pemberi paréntah bathin, sahenteuna minangka pihak
anu ‘hayangeun’ hiji hal. Ku para sastrawan diposisikan minangka pihak anu
leuwih kuat ka panarima paréntah. Contona:
Nu ngariung jiga lutung
Nu ngarendeng jiga monyét
Na aing mandahna
…………..
kakeureut ka sieup ku pohaci awaking
Atawa:
Curuk aing curuk angkuh
Bisa ngangkuh putra ratu
……
mangka reret soreang
soreang ka awak awaking
Sipemberi
paréntah gemi kuring henteu salawasna memposisikan diri minangka pihak anu
leuwih kuat, alatan aya ogé kecenderungan kalimah anu bisa ditapsirkeun
minangka permohonan atawa himbauan, lain paréntah. Lamun perhadapkan jeung anu
kuat sarta anu lemah, mangka pohara pas lamun manéhna minangka pihak anu leuwih
pendék sarta keur hayangeun hiji hal.
Tipe
jangjawokan sarupaning diluhur, kawas dihandap ieu:
Jampe nyimpen Beas
Mangga Nyi Pohaci
Nyimas Alane Nyimas Mulane
Geura ngalih ka gedong manik ratna inten
Abdi ngiringan
…………….
Ti kalimah
kasebut leuwih laér ti unsure maréntah. Sekalipun menaruh harepan badag pikeun
ngalakonan. Tapi leuwih tepay lamun dikatagorikan membujuk pikeun ngalakonan.
Conto séjénna, kawas dina Jampe ngisikan: Mangga Nyimas Alene Nyimas Mulane -
Geura siram dibanyu mu’min - Di Talaga Kalkaosar - Abdi ngiringan ……dst”
Kuring
manggihan sawatara perkara. Pikeun jenis jangjawokan nu tangtu, kawas
pangabaran atawa asihan, penyatuan bathin sarta kandungan jangjawokan dipigawé
ngaliwatan prosés ‘kuru cileuh kentel peujit’. Meureun ieu pikeun numuwuhkeun
kanyaan sarta keteguhan haté sarta kayakinan ambéh tujuan kasebut bisa
dihontal. Dina timuan kuring (meureun hiji pareng), dipigawé ogé ku masarakat
anu lain panganut ajaran Sunda Buhun.
Cara-cara
sarta budaya kitu lain ngan dipigawé ku ‘urang sunda buhun’ komo nepi ka ayeuna
masih aya anu ngalakonanana. Contona ngalakonan ku cara puasa dina jumlah poé
nu tangtu ; ngalakonan wirid ; atawa ngalakonan solat peuting. Sedengkeun
ukuran keberhasilannya henteu sarua kalayan peta pangalaman kawas dahar rawit, langsung
karasaeun ladana, atawa bisa dinikmati.
Penekanan
paréntah
Dina
jangjawokan mindeng kapanggih pengulangan paréntah atawa sarupaning ‘penegasan
paréntah pikeun dilaksanakeun’. Paréntah ieu boga sipat imperatif atawa
persuasif, contona:
Bray padang, Bray caang
Caangna salalawasna,
lawasna Saumur kula
……………………………
mangka langgeng mangka tetep
mangka hurip kajayaan
Kalimah ieu
tinangtu lain saukur penegasan, tapi bisa ogé diartikeun minangka kanyaan
pikeun ngahontal naon anu dikehendakinya.
Panutup
Sabenerna
pohara hésé mendifinisikan jangjawokan, kajaba ti kandungan kahayang anu
termaktub didina jangjawokan éta sorangan. Lamun dinyatakeun ménta ka makhluk
gaib, tapi anu kapanggih nyaéta usaha nguatkeun bathinnya, komo aya negasi
ngeunaan eksistensi Pangéran. Saterusna, lamun waé dinyatakeun minangka
paréntah, itupun hésé diderfinisikan, nginget aya ogé janjawokan anu eusina
memohon atawa menghimbau.
Jangjawokan
nyaéta hasil cipta, karsa sarta rasa manusa Sunda. Ngabogaan akar kesejarahan
anu teuneung. Saluyu kalayan perkembangan sarta sajarah pamahaman ngeunaan
kayakinan sarta sajarah diri, komo kungsi dirasakeun mangpaatna. Jangjawokan
lain saukur puisi anu bisa dinikmati kata-katanya, tapi minangka hiji hal anu
diyakini ngabogaan kakuatan. Biarlah jangjawokan ‘diampihan’ minangka puisi,
ambéh henteu leungit sarta bisa terkabarkan disaterusna poé.
Mun seug tea
mah aya nu nyungsi rusiah jangjawokan, dipaluruh nepi ka wates wangenna.
Tinangtu bakal panggih jeung sajatining hirup jeung huripna. Nu gaib séjén
makhluk nu misah tina ingsunna. Nu ngulon, ngaler, ngetan jeung ngidul, séjén
nu nyengkal tina pancerna. Sakabehna aya na hate jeung rasana, aya dina uteuk
jeung pikiranana. Ibarat gula jeung amisna, uyah jeung asinna, ngajirim ngajadi
hiji, kalawan tinekenan bakal kabuka rusiah, saha ari urang? timana ari urang?
jeung rek kamana ari urang?. Sabab mun manusa geus wawuh jeung dirina tinangtu
bakal wawuh ka Gunti na.(Cag).
0 komentar:
Speak up your mind
Tell us what you're thinking... !